Cmentarz i kaplica cmentarna w Podkamieniu

Około 1787 roku założono w Podkamieniu nowy cmentarz, umiejscowiony z dala od klasztoru i miasteczka na podstawie nowo obowiązujących w Galicji przepisów. W latach 1796-97 na cmentarzu tym wystawiono kaplicę, której wnętrze ozdobiono malowidłami, których wykonanie opłacili Szymon Czarnowski i Piotr Konopka. W tym samym okresie wstawiono też do kaplicy pozytyw organowy wyremontowany przez organmistrza Szyglińskiego. Pierwszy remont kaplicy przeprowadzono w 1861 r. z inicjatywy przeora o. Dalmacego Ufryjewicza. Kolejny remont wykonano staraniem przeora o. Jędrzeja Górnisiewicza w 1898 roku (21 sierpnia), wtedy też wmurowano na bocznej elewacji kamienne epitafium ku czci o. Sadoka Barącza o następującej treści:

"Tu pochowane jest ciało ś.p. kapłana Sadoka Barącza

Ś(więtej) T(eologii) Magistra i literata.

Wzorowego zakonnika Dominikanina.

Urodził się w Stanisławowie r. 1814, umarł w Podkamieniu 2 V 1892.

Przeżył lat 78, a z tych 54 w Zakonie.

Wieczna mu pamięć."

W 1905 roku podjęto kolejny remont, przerwany z braku funduszy i kontynuowany następnie przez hr. Alberta Cetnera. Prace murarskie przeprowadzili Wincenty i Antoni Krukowie. Efektem zaangażowania się w remont kaplicy hr. Cetnera był długoletni spór i proces z klasztorem o prawo własności.

Kaplica i cmentarz znajdują się na pd. zach. od klasztoru. Kaplica jest murowana z kamienia i cegły, otynkowana, zwrócona frontem do głównego wejścia na cmentarz. Złożona jest z nawy, do której przylegają przedsionek od wsch. I część prezbiterialna od zach. Nawa nakryta jest kopułą, w ścianach umiejscowionych jest 6 prostokątnych okien. W prezbiterium znajduje się okrągły otwór okienny (oculus). Pierwotnie w kaplicy były trzy ołtarze, ale już w 1829 odnotowano tylko jeden (środkowy). Pod kaplicą znajduje się grobowiec z szczątkami rodziny Cetnerów. Na fasadzie nad wejściem umieszczono po remoncie w 1909 r. stylizowane litery A i C (Albert Cetner).

Stan zachowania nagrobków jest różny od niezłego do całkowitej ruiny. Większość ma już zatarte inskrypcje.

Do ciekawszych nagrobków należy zaliczyć:

• rodziny Grossów – wysoki kamienny nagrobek zwieńczony figurą anioła;
• rodziny Prokosch – kamienny pomnik zwieńczony rzeźbą płaczącego anioła;
• Juzefa Bóczkowskiego – kamienny nagrobek zwieńczony figurą Matki Boskiej Podkamieńskiej;
• Wincentego Buczkowskiego – kamienny nagrobek zwieńczony figurą świętej;
• Paula Prawdy – nagrobek w kształcie złamanej kolumny oplecionej girlandą winorośli;
• Dinsbir Józefa i Alberta – kamienny nagrobek zwieńczony figurą dziecka;
• Marcyanny z Saryuszów Zaleskich Siarkiewicz – nagrobek z kolumną, zwieńczoną figurą Niepokalanej;
• Piątkowskiego Donata – grób żołnierza powstania listopadowego, zwieńczony krzyżem żeliwnym, w dolnej kondygnacji steli znajduje się otwarta księga inskrypcyjna;
• Michała Śliskiego – nagrobek w kształcie trzykondygnacyjnej steli z płaskorzeźbionymi girlandami, zgaszonymi pochodniami życia oraz ornamentem serca i kotwicy;
• Józefa Skrzyszeskiego – nagrobek w kształcie steli zwieńczonej wielkim wazonem oplecionym draperią;
• Jana Kopaczka – nagrobek z figurą aniołka z wieńcem w dłoni;   
• Alojzego Jana Raychela – nagrobek burmistrza Podkamienia w kształcie ozdobnej steli;
• Kawalkowskich Bolesława i Marylci – nagrobek zwieńczony dwoma figurkami dzieci;

  Źródła:

  1. Krasny Piotr, Kościół p.w. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii i Podwyższenia Krzyża Św. oraz klasztor OO. Dominikanów wraz z założeniem pielgrzymkowym w Podkamieniu, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J. K. Ostrowski, cz. 1, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 13 , Kraków 2005.
  2. Hauser Zbigniew, Podróże po cmentarzach Ukrainy. Tom II, Kraków 2006.