Podkamień koło Brodów.

(Odnowienie historycznego pomnika)

Na początku wieku ośmnastego trzech nadzwyczaj zdolnych zapaśników, krwawym bojem dobijało się o dziedzictwo biednej Polski; Sasi, Szwedzi i Moskale, wzajemną nienawiścią uniesieni, walcząc zapamiętale, każdy z o­sobna. niszczył i pustoszył ziemię polską. A kiedy ucisk ludu znękanego ostatecznego dochodził kresu, pojawił się mąż, który bystrością swego rozumu nadewszystko zaś swą nieposzlakowaną prawością prześladowanie Polski utrapionej, odwrócić postanowił.

Mężem tym był Stanisław Ledóchowski, podkomorzy krzemieniecki, na którego dzielnych barkach zbawienie Polski spoczywało. Właśnie gdy tą myślą wzniosłą napełniony szedł do kościoła w Podkamieniu, pewny magnat zastąpiwszy mu wejście, począł go najprzód łagodnie odwodzić od tego zamiaru, a gdy to nie skutkowało, po prostu zawołał; „Mospanie! z ogniem to waćpan igrać zaczynasz.” Na co odpowiedział mu ten mąż serca nieustraszonego: „Ja idę też do nieprzebranego łask boskich źródła Matki i protektorki mojej Najśw. Marji Panny, aby ten ogień zalać i zagasić raczyła.” Co wyrzekłszy, z wielką. pokorą poszedł do kościoła, gdzie spowiadał się, komunikował i błogosławieństwo przyjął kapłańskie. Po którem ruszywszy się pod Tarnogród, tamże marszałkiem konfederacji tarnogrodzkiej dnia 26. listopada 1715 roku obrany został.

Ponieważ rycerski ten związek szczęśliwie się powiódł, oraz całą Polskę od nieprzyjaciół oswobodził; przeto na pamiątkę tego szczególnego zdarzenia, Stanisław Ledóchowski ładną statuą Matki Najświętszej z Gdańska sprowadzoną, cmentarz obok kościoła w Podkamieniu przyozdobił. Statua rzeczona z miedzi wyrobiona, 81 kilogramów ważąca, na wysokiej .kolumnie postawiona, w czasie srogiej burzy obaliła. Się. Ówczesny przeor dominikanów Mikołaj Bylina, z własnej kieszeni wyjął sto dukatów, a przy zasobach klasztornych zrestaurował pamiątkę narodową w r. 1800.

Lecz niestety w roku 1875 kolumna chwiać się poczęła. Dnia 3 października była tu pani Karolina Ledóchowska z Klimuntowa, której przeor Antoni Siarkiewicz pokazywał kolumnę Ledóchowskich, chylącą się do upadku, żaląc się przytem, że klasztor okrutnemi obciążony podatkami, nie jest w stanie temu grożącemu upadkowi zapobiedz. Pani hrabina Karolina Ledóchowska wyjęła dziesiątkę i powiedziała: niech się ksiądz przeor nie turbuje; skoro tylko wrócę do siebie, poszlę fundusz na restaurację tej kolumny. Na tem się też skończyło, gdyż pani hrabina przyrzeczenia swego wykonać nie chciała,

Doznawszy tak wielkiego zawodu ks. przeor wezwał listownie prawie wszystkich członków rodziny Ledóchowskich, żeby nie dali upaść pamiątce rodowej. W odpowiedzi na tę odezwę Apolloniusz hr. Ledóchowski z Kodna, przysłał 50 rubli papierowych, a p. Antoni hr. Ledóchowski z St. Poelten 10 zł., reszta zaś na listy nawet nie odpisała. Jednak mimo tego niepowodzenia ufny w pomoc bożą, O. przeor zapukał do serca pobożnych ludzi, żeby tej pamiątce polskiej nie dali zaginąć. Jakoż składka udała się, a nawet niewiasty proste jedynej swej ozdoby, jakiemi są korale i dukacze, pozbywały się chętnie. Złożyli tedy:

Mieczysław Potocki, konserwator pomników 160 zł., Józef Rychalski, dzierżawca Zarudzia 10 dukatów, ks. Przeor Antoni Siarkiewicz 6 dukatów, Marjanna Iłowska dukacza, Benwennta, tercjarka zakonu pół imperjała, Wiktorja Masłowska dukacze, Towarzystwo szewskie podkamienieckie 14 zł., Katarzyna Czerniawska 3 zł, Franciszka Białkowska 4 zł., Józef Witkowski 3 zł. Marjanna Chmielewska dukacza, Jędrzej Skrzyński 2 zł.. Róża tercjarka zakonu 5 zł., Rożek, obrączkę ślubną, Józef Willfahrt 1 zł. 50 ct., Marjanna Siarkiewicz 5 zł., Julia Szczepańska z Potoka 15 złr., Rozalia Zaleska dukata, Jan Hawra i ks. Donat Piątkowski po 1 zł., Rozalia Boskiewicz dukacza, Józef Liptak 5 zł., Grzegorz Breus 3 zł, Feliks Pohorecki, profesor z Tarnopola 5 zł., Jacek Biernat, przeor żółkiewski 2 dukaty, Filip Siarkiewicz, inspektor 20 franków, Zuzanna Bielikowicz 20 franków, ks. Józef Porębski dukata, Marja Niecielska dukata, Antonina Tomaszewska l zł., Julia. Olejnik 5 zł., Piotr Łakomski 1 zł., ks. Stan. Zawistowski 3 zł., Kotowicz Grzegorz 3 zł., Magdalena Buczkowska 2 zł., Stanisław Szostakowski 5 złr., Katarzyna Janowicz, Anna Merzowicz, Anna Łukasiewicz, Marja Kirkorowicz, Antonina Kirkorowicz, Jan Merzowicz, Ignacy Kirkorowicz, razem złożyli 130 zł., Józef Kruk l zł., Ludwik Tymiński 5 zł., Alfred Gołębiowski dukata, ks. Jan Kowalski, dziekan dukata, Marjanna Sidorowska pół imperiała, ks. Florenty Lickendorf 1 zł., Jakób Wysłobodzki, braciszek 5  złr., Jozafat Petryga 3 złr., Wincenty Ziombra 1 zł, ks. prowicjał Franciszek Jarzębiński dukata, Jan Chodziakiewicz 3 zł, Antoni Jurczenko 5 złr, Jan Zieliński 1 zł, Aniela Jarmer 10 zł., Szczepan Frendenberger 2 zł., Teofil Żukowski 7 zł., Marjanna Iłowska dukacza, Marja Łukowska 2 złr., Sebastjan Jadanowski 1 zł., Jan Wierzbicki 3 zł., Teodor  Wysłobodzki 5 zł., ks. Bruno Chladek 6 złr., Rozalia Sołtys 3 zł., Jędrzej Jasiński 3 zł., Jan Świętojaski 2 zł., Antonina Kołodkiewicz 5 złr., Tekla Iłowska I Drahokupil po 1 zł., Onufry Albus 2 zł., Wincentyna Lipec 2 zł., Mateusz Willfarth 1 zł., Barbara Szostakowska 2 zł., Jędrzej Nikefor 5 zł., Józef Willfarth 1 zł., Józef Steinbach 3 zł. Podczas odpustu złożyli pielgrzymi z różnych stron 892 zł.

Z pieniędzy tych uzbieranych pozłocił starannie i należycie statuę najświętszej Marji Panny Józef Pakoszewski ze Lwowa, za które to pozłocenie zapłacono 850 zł. Tablice cynkowe wraz z napisami i herbami złoconemi wykonał p. Ludwik Pisarski ze Lwowa, za co zapłacono mu 308 zł. Kształtne zaś sztachety żelazne zrobił Jan Lickendorf, mechanik ze Lwowa za 450 zł.

Stanąwszy zatem czcigodny ks. przeor Antoni Siarkiewicz u kresu gorących swych życzeń, odprawił dziękczynne nabożeństwo za to, że mu Bóg dopomógł chwalebne te zamiary do skutku przyprowadzić. Dnia tedy 7. października ks. Wenanty Pielecki, proboszcz z Załoziec, otoczony duchowieństwem obojga obrządków z okolicy, poświęcił zrestaurowaną kolumnę Ledóchowskich, a wymowny ks. Konstanty Domagalski, kapelan z Ponikwy wygłosił ładne, a treściwe kazanie do ludu zgromadzonego, w którem znaczenie pomników na­rodowych gorliwie wyłuszczając, dziękował oraz serdecznie tym wszystkim, którzy przyczynili się do zachowania pamiątki historycznej w Podkamieniu.

/Gazeta Narodowa, nr 244 z 24 października 1877 roku/

Artykuł znaleziony i podesłany przez Remka z zaprzyjaźnionej strony o Olejowie.