Cetner Aleksander (+ 1675), pułkownik J. K. M., kasztelan halicki, syn Baltazara (Balcera) i Kurzańskiej, powinowatej hetmana Żółkiewskiego. Ojciec jego przybył ze Śląska do Polski za Zygmunta Augusta. Za zasługi wojenne zaliczony przez Zygmunta III w r. 1598 w poczet szlachty polskiej, co sejm r. 1601 zatwierdził. Otrzymał kilka mniejszych królewszczyzn i nabył Podkamień w wojew. ruskim.

Aleksander C. od wczesnej młodości służył rycersko. Pod Cecorą dostał się do niewoli; wykupiony staraniem starszego brata Andrzeja, podczaszego lwowskiego Jako rotmistrz królewski brał C. udział w walkach przeciwko Szwedom, które się toczyły w Prusach w l. 1626—9. Na elekcji 1632 jako poseł halicki podpisał obiór Władysława IV. Za zasługi w licznych wyprawach przeciwko Szwedom, Tatarom i Kozakom otrzymał r. 1637 królewszczyzny Horodnicę i Sułkowce, w r. 1640 Zienowice, Werbkę i in., zaś 24 IV 1641 godność chorążego wojew. podol. W r. 1647 posłował z ziemi halic. na sejm. Gdy szlachta wojew. ruskiego po klęskach pod Żółtymi Wodami i Korsuniem uchwaliła na sejmiku halickim 17 VI 1648 wystawić m. in. 3 chorągwie tzw. „kozackie” (pancerne), „warując to, aby rotmistrze nasi szlachtę dobrą pod chorągwie swoje zaciągali i żadnego cudzoziemca pod nimi nie mieli jako to w konnych Wołoszyna, Czerkasa, multominus Kozaka”,wybrano rotmistrzem jednej, z tych chorągwi pancernych C-a. Pod koniec tego roku straszliwych klęsk Rzpltej załatwiał C. osobiste porachunki z Adamem Rzeczyckim, dzierżawcą Borynicz. Najechał go wraz ze swoimi sługami i poddanymi, tudzież 200 „dragonami wybrańcami”. Rzeczycki, broniąc się, został zabity. Dzieci jego procesowały się przez długie lata z C-em. W r. 1649 brał C. na czele chorągwi pancernej udział w bohaterskiej obronie Zbaraża, a w r. 1651 w bitwie beresteckiej. Widocznie się w niej odznaczył, gdyż już w dniu 5 VII donoszą z obozu pod Beresteczkiem o nadaniu mu kasztelanii halickiej po Adamie Kazanowskim, zabitym w pierwszym dniu bitwy. Sejm wyznaczył go r. 1653 jednym z rewizorów dla uznania szkód, wyrządzonych w majętnościach Dymitra ks. Wiśniowieckiego w czasie oblężenia Zbaraża. Na jesień tego roku towarzyszył królowi podczas wyprawy żwanieckiej. W czasie walk na Ukrainie, w jesieni 1654 i w zimie 1655, dowodził pułkiem i należał do tych dowódców, którzy zdołali utrzymać swoje oddziały na terenie walki, gdy znaczna część wojska, wycieńczonego kampanią zimową, nie otrzymawszy przy tym należnego żołdu, „rozbiegła się”. Własna jego chorągiew pancerna nie otrzymała również lafy, gdyż przeznaczone na nią pieniądze sprzeniewierzył poborca Rykalski; ten skazany został za to na infamię, a majątek jego ruchomy i nieruchomy przyznał król w maju 1655 r. prawem kaduka wicerotmistrzowi cho­rągwi C-a, zasłużonemu w długoletnich walkach Aleksandrowi Mączyńskiemu. W czasie wojny szwedzkiej przystąpił C. w Łańcucie do konfederacji generalnej przy osobie Jana Kazimierza a przeciwko Szwedom (styczeń 1656). W r. 1658, skazany na banicję za udział w najeździe Dymitra ks. Wiśniowieckiego na dobra brata, ks. Dominika Konstantego, otrzymał C. glejt królewski  celem  ułożenia  się z przeciwnikiem. W tymże roku i w następnym wybrany był przez sejm jednym z komisarzy dla rozsądzenia krzywd i szkód między wojew. podol i ziemią halic. a Wołoszczyzną. Komisja nie doszła jednak podówczas do skutku. Z okazji wojny z Moskwą sejmik halicki z roku 1660 zaznacza, że wodzem pospolitego ruszenia ziemi halickiej miał być w myśl świeżej konstytucji kasztelan halicki, ale że ten „obowiązany służbą wojskową zatem już przeciw nieprzyjacielowi poszedł”, obiera na jego miejsce J. T. Potockiego, podkomorzego halic. Z okazji wojny z Moskwą C, nie czekając na pospolite ruszenie, wyruszył, dowodząc pułkiem, przeciwko Kozakom i Moskwie i brał wybitny udział w kampanii r. 1660, a w szczególności w bitwie pod Cudnowem. W r. 1661 wyznaczony przez sejm jednym z komisarzy w sprawie obliczenia i wypłaty zaległego żołdu wojsku. Podczas konfederacji wojskowej stał wiernie przy królu. Przyczynił się też do jej zlikwidowania. W r. 1663, gdy Związek „Święcony” chylił się ku upadkowi, a z przedstawicielami związkowców toczyły się rokowania, wysłał król C-a do obozu konfederatów, „aby wojsko także związku się odprzysięgłszy, pod władzę króla i Rzpltej poszło”. C. został „jako stary żołnierz i pułkownik mile przyjęty od rycerstwa”. W nieobecności Świderskiego, marszałka związkowego, starszyzna i deputaci chorągiewni wyprzysięgli się Związku. C. częstował solennie całe wojsko, następnie buńczuk Świderskiego kazał zwinąć i na ziemię rzucić a potem go złamać i zgruchotać. Komendę nad wojskiem objął na razie C. Po rozwiązaniu konfederacji wojskowej wyruszył on z królem na Ukrainę przeciwko Brzuchowieckiemu, popieranemu przez Moskwę. Cieszył się widocznie wielkim poważaniem wśród rycerstwa, jak świadczy instrukcja, uchwalona na kole generalnym w obozie pod Koźlinem 10 Xl 1666 dla posłów od wojska na sejm, w której podniesiono, iż C, kaszt. halic., pułkownik J. K. M., „wszystkie lata swoje strawiwszy w wojsku na usłudze Rzpltej, nullam gratitudinem nie odnosi”, oraz domagano się, aby przyznano mu wioskę bardzo małą, Stoki nazwaną, jurę haereditario”. C., będąc właścicielem części wsi Stoki w ziemi lwow., starał się od dawna, by mu Rzplta resztę tej wsi. którą posiadał jako królewszczyznę, nadała na własność dziedziczną. Starania te popierał gorąco sejmik halicki w kilkunastu laudach i instrukcjach dla posłów. M. in. laudum z r. 1669 mówi o „zasługach, które od lat 50 zawsze w obozach swym odprawuje kosztem”. Życzenia te nie zostały jednak spełnione, a w r. 1671 przekazał C, za zezwoleniem króla, m. in. królewszczyznę Stoki swojemu synowi.

Miał on szczególne nabożeństwo do obrazu Matki Boskiej w kościele dominikanów w mieście swoim dziedzicznym Podkamieniu, któremu przypisywał m. in. uwolnienie z niewoli tatarskiej, i świadczył wraz ze swoją małżonką Anną z Zamoyskich, kasztelanką lwow., wiele na rzecz tego kościoła i klasztoru dominikanów. Z innych dóbr nie płacił jednak powinnych dziesięcin, dopuszczając do skazujących go wyroków. Dominikanin Okolski wysoko podnosi w swoich pracach heraldycznych i panegirycznych, z których dwie dedykował Aleksandrowi z Czertwic C-wi, zasługi jego i jego rodziny. Obok licznych wzmianek o zasługach wojennych C-a spotyka się jednak w aktach Trybunału lubel. także wiele spraw karnych przeciwko niemu o najazdy, gwałty, tudzież o nadużycia jego żołnierzy, nieraz wyroki na banicję, zwyczajnie niewykonane dla jurysdykcji hetmańskie] lub wstrzymane glejtami królewskimi.

W r. 1671, szwankując już podówczas na zdrowiu, sędziwy rycerz zdał za konsensem królewskim, swoją chorągiew pancerną na rzecz syna Jana, starosty szczurowieckiego. Nie żyje już 23 X1J 1675, jak świadczy instrukcja poselska sejmiku halic. w sprawie obsadzenia kasztelanii po nim. Widocznie już w r. 1666 obiegała pogłoska o jego śmierci, gdyż dwór ofiarował po nim kasztelanię halicką i chorągiew pancerną Sobieskiemu, który w liście do żony ironicznie poleca jej „za wakanse po panu halickim podziękować. Zdrów ten z łaski Bożej dobrze”.

Źródła:

Enc. Org.; Okolski, Orbis Pol.; Niesiccki; Boniecki, II 327, XIII 264; Vol. leg., II 397, IV 187,252, 293, 323; AGZ. X, XX, XXIV; Borkowski, Elektorowie; Kochowski, Annates, I 119, 394, 444,463, III 76, 77, 83; Raczyński E., Historia panowania Jana Kazimierza przez nieznajomego autora, P. 1840, II 230; Stanisława Oświęcima Diariusz; Michałowski, Księga Pamiętnicza; Temberski, Annales; Kubala, Wojna Szwedzka, 266; Czerniak W., Bellum polonomoschicum, Kr. 1892, 11, 24, 39, 41; Szujski, Dzieje Polski, III 496; Hubert L., Pamiętniki historyczne, W. 1861, II 56; Okolski S., Chorągiew tryumfalna na pogrzebie Mikołaja z Czertwic Cetnera, Lw. 1644, i Góra Święta nad miastem Podkamieniem, Kr. 1648; Helcel A. Z., Listy Jana Sobieskiego, Kr. 1860, 55; rkpsy: Arch. Gł., Metryka Koronna, ks. 181, 186, 189, 190, 191, 196, 209; Sigillaty, ks. 1, 5, 9, 11, 12, 13; Wyroki Trybunału lubel., ks. 290, 291, 293—8, 300—2, 307, 314, 320, 322—5, 328—36, 338, 342, 345, 349—51, 354; Akta skarbowo-wojskowo Dz. 86, nr 40; B. Ossol. nr 225, k. 396—7.

Za: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 236-237.

Cetner Jan, (+1680), rotmistrz, pułkownik, starosta lwów., syn Aleksandra, kasztelana halic., i Anny z Zamoyskich, kasztelanki lwow. Jako starosta szczurowicki zapisany w r. 1662 na uniwer. w Grazu a w r. następnym w Paryżu. Wy­bierany kilkakrotnie posłem na sejm z ziemi halic. (r. 1666, 1668, 1675, 1678), wyznaczony był w r. 1676 jednym z komisarzy dla rozsądzenia wzajemnych krzywd i szkód na pograniczu polsko-węgierskim i ustanowienia tamże środków bezpieczeństwa, a w roku 1676 deputatem do boku J. K. M. Był też deputatem na Trybunał koronny (1667), marszałkiem sejmiku halic. (1670) i wiszeń. (1674), sędzią kapturowym (1673). Elektor Michała Korybuta i Jana III. — Przy swoim ojcu, dzielnym i doświadczonym wojowniku, wcześnie rozpoczął służbę wojenną. Towarzyszył mu w r. 1663 podczas wyprawy na Ukrainę. W czasie kampanii 1671 r. bierze udział w zwycięstwie nad Tatarami pod Bracławiem 26 VIII. W czasie pogoni za uciekającymi „nieboraka P. Cetnera młodego w mili zaraz porwały kolki i ledwo się go kilką konwi wody dolali (docucili)” pisze Sobieski do żony. W tym samym roku zrzekł się jego ojciec swojej chorągwi pancernej na rzecz Jana C-ra, a list przypowiedni królew. na tę chorągiew o 100 koniach wystawiono mu „ze względu na jego w dziele rycerskim umiejętność”. Po zwycięstwie nad Tatarami pod Niemirowem wymienia C-ra Sobieski w piśmie do króla z 8 X 1672 pomiędzy „szczerze,  mężnie i ochotnie  dopomagającymi mi tej WKMci i Rzpltej przysługi«. Był też pod Lwowem ze swoją chorągwią w czasie znanej wiktorii Sobieskiego 24 VIII 1675. W tym samym czasie połowa jego pułku piechoty, liczącego tylko 160 żołnierzy, wzmocniła na rozkaz królewski, pod dowództwem Jana Samuela Chrzanowskiego, załogę Trembowli. Większa część żołnierzy C-ra zginęła, broniąc zamku. Obrona Trembowli przez Chrzanowskiego przeszła jednak do historii.

Za konsensem królew. r. 1676 przejął C. starostwo lwow. od J. Mniszcha. W konsensie królew. nazwany pułkownikiem J. K. M. Jeszcze za życia ojca otrzymał on dość liczne aczkolwiek nie wielkie jego królewszczyzny, a następnie odziedziczył znaczne dobra w wojew. ruskim i podol.

C. żonaty był z Zofianną (Zofią Anną), córką Mikołaja Danilewicza, podczaszego koron., i Apolinarii Niemojewskiej. Z teściem miał nieporozumienia. Ten skarżył go przed trybunałem lubel. o najazd i gwałty, poczynione na jego rozkaz przez jego dragonów w dobrach Rychcice w r. 1672. Pogodzili się jednak wkrótce, gdyż Daniłowicz cedował mu w następnym roku królewszczyznę Laszki. C. pozostawił 7 dzieci. Z synów Aleksander był starostą szczurowiec., w r. 1683 rotmistrzem usarskim i pułkownikiem J. K. M., wreszcie starostą trembowel. (11 II 1704,  + 1709), Józef kasztelanem wołyń., Franciszek wojewodą smoleń. Wdowa po Janie C. wyszła powtórnie za mąż za Zygmunta Dąbskiego, wojewodę brzesko-kujaw.

Źródła:

Niesiecki; Boniecki; AGZ. X, XXII, XXIV; Vol. leg., V 154, 181, 279; Borkowski, Elektorowie; Kochowski, Annales, III 83; Lasocki Z., Nieznany bohater spod Zbaraża, Kr. 1934, 10; Helcel, Listy Jana Sobieskiego, 239; Kluczycki P., Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, I, cz. II 1084; Załuski A. Ch” Epistolae historico-familiares, 1542; Czołowski A., Wojna polsko-turecka 1675 r., s „Kwart. Hist.” VIII 602, 617; rkp. Arch. 01., Metryka koronna ks. 209; Sygillaty, ks. 12, 13; Wyroki trybunału lubel., ks. 338, 342, 354, 357, 358, 361, 364, 372, 374—6, 382; Rkp. B. Kórn. 23.

Za: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 239-240.

Cetner Franciszek, z Czertwic h. Przerowa (+ 1732), wojewoda smoleński, syn Jana, starosty lwowskiego i szczurowieckiego, oraz Zofii z Daniłowiczów, podczaszanki koronnej (Niesiecki mylnie podaje jako jego ojca Aleksandra, starostę trembowelskiego), miał trzech braci: Aleksandra, Mikołaja i Józefa, kasztelana wołyńskiego, oraz trzy siostry. Brał on wybitny udział w życiu publicznym ziemi lwowskiej i województwa ruskiego. W r. 1702 został wybrany na generale wiszeńskim do sądu skarbowego; wielokrotnie też sprawował poselstwa od tego sejmiku do króla, prymasa i hetmanów. Był w późniejszym czasie członkiem komisji do wyprowadzenia wojsk auksyliarnych z Polski. W r. 1712 został wybrany posłem na sejm z ziemi lwowskiej. Godność woje­wody smoleńskiego osiągnął w r. 1714; okoliczność ta nie przyczyniła się jednakże do rozluźnienia węzłów, jakie go z ziemią lwowską łączyły, toteż w r. 1725 był dyrektorem sądu „boni ordinis” tejże ziemi. Od r. 1702 starosta kamionacki, uzyskał w r. 1727 nadto starostwo werbelskie. W 1. 1702—3 otrzymał listy przypowiednie na chorągwie pancerne. Był ożeniony najpierw z Anną z Chodorowskich, podkomorzanką lwowską, za którą otrzymał znaczny majątek; pisał się też „Fr. na Chodorowie i Ostrowie C.”. Z małżeństwa tego miał córkę Anielę (w zakonie Zofię), fundatorkę i przełożoną pp. sakramentek we Lwowie. Drugą jego żoną była Anna z Tarłów, wojewodzianka lubelska, z której pozostawił córkę Franciszkę (wyszła za Michała Rzewuskiego, wojewodę podolskiego) i syna Jana, starostę żydaczowskiego i kamionackiego, generała król., kuchmistrza kor. W r. 1727 i 1730 otrzymał C. wraz z żoną konsens królewski na ustąpienie synowi starostwa kamionackiego i werbelskiego. Zmarł 5 l 1732 w Ostrowie.

Podobną lecz skromniejszą karierę miał młodszy brat jego Józef na Podkamieniu i Krakowcu, 1710 r. sędzia skarbowy, 1712—3 poseł sanocki na sejm, 1713 deputat na trybunał kor., 13X1 1714 mianowany kasztelanem wołyńskim, + 1724.

Źródła:

Boniecki; Niesiecki; Uruski; Złota księga, XXIV; Enc. Org.; AGZ, X i XXII; Akta Arch.  Państw, we Lwowie, Castr. Leop. t. 501, s. 28, 316; t. 530, s. 1633 n.

Za: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 238.

Cetner Andrzej z Czertwic, h. Przerowa (+ 1624), podczaszy lwowski, syn Baltazara, brat Aleksandra i Mikołaja. W młodym wieku podróżował wiele po obcych krajach, a następnie poświęcił się służbie wojskowej. Bral udział w wojnie z Moskwą, gdzie w bitwie pod Smoleńskiem w r. 1609 dowodził znaczniejszym oddziałem. Następnie wsławił się udziałem w wyprawie na Wołoszczyznę pod Żółkiewskim. W r. 1621 bawił w Wołoszech celem wyswobodzenia brata swego Aleksandra, skutkiem czego na okazowaniu pod Lwowem stawił poczet przez sługi. W r. 1623 podpisał z tymże bratem uchwałę ziemian województwa ruskiego w sprawie pospolitego ruszenia przeciwko Tatarom. Co się tyczy piastowanych przezeń urzędów wiadomo tylko tyle, że w r. 1617 ze stolnika królewskiego został podczaszym lwowskim. Pod koniec życia występował też z tytułem dworzanina królewskiego. Zmarł młodo w 33. roku życia. Był ożeniony z Katarzyną Leśniowską, kasztelanką bełską, która zgodnie z jego życzeniem pochowała go po śmierci obok matki we Lwowie i postawiła mu nagrobek „in turri curiae urbis”. Potomstwa nie pozostawił.

Źródła:

Boniecki; Uruski; Niesiecki; Złota księga, XXIV; Starowolski S., Monumenta Sarmatarum, Kr. 1655, 302—3; AGZ XX; Akta Arch. Państw, we Lwowie, Terr. Leop. t. 54, s. 102 n., 2035, 2037.

Za: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 237-238.

Cetner Jan, h. Przerowa (+1734), kuchmistrz w. kor., syn Franciszka, woj. smoleńskiego, i Anny z Tarłów, należał do koła najzaufańszych dworaków Augusta II obok J. Kl. Branickiego, J. A. Lipskiego itp. Dopuszczony do „okrągłego stołu” królewskiego, starał się, acz bezskutecznie, o rękę Anny Orzelskiej, osiągnął jednak tylko starostwo kamionackie oraz kuchmistrzostwo. Za żonę pojął Szczuczankę, wdowę po generale art. Kątskim. Podjąwszy się w lutym 1733 r. poselstwa od prymasa do Drezna z notyfikacją śmierci Augusta II, umiał jego następcy sprzedać swe usługi na elekcji za pierścień wartości 6000 tal. Odtąd uchodził za filar polityczny całej rodziny. W konfederacji wiszeńskiej za „piastem” figuruje jako pierwszy konsyliarz. Uchwały konwokacji zaprzysiągł jako poseł ruski, ale już z kilku „salwami” w imię wolnej elekcji (23 V 1733). Na sejmiku przedelekcyjnym wiszeńskim (14 VII) wywołał rozłam z dużym despektem dla wojewody ruskiego Czartoryskiego; po obiorze Leszczyńskiego uszedł na Pragę do obozu rosyjskiego i był obecny przy obwołaniu Augusta III, chociaż nazwiska swego pod manifestem augustowczyków nie położył. Zmarł przedwcześnie u progu obiecującej kariery, przed wrześniem 1734 r.

Źródła:

Złota Księga XXIV; Guerrier (Gerje), Borba za polskij prestoł, Moskwa 1863, 270, 349, 469; Morawski K. M., Źródło rozbioru Polski, P. 1935; Prochaska, Lauda wiszeńskie, Lw. 1928, IV 7, 17,19, 21, 26, 96.

za: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 240.

Cetner Ignacy, h. Przerowa (ur. 1728  + ok. 1800) wojewoda bełski, był synem Antoniego, star. korytnickiego, i Anny z Krasickich, a bratem ciotecznym Ignacego Krasickiego. Już w r. 1740 otrzymał porucznikostwo w regimencie infanterii Michała Radziwiłła; był wybierany posłem na sejmy z ziemi halickiej w latach 1756,1758, z województwa ruskiego 1760, znów z ziemi halickiej 1761, ale w izbie nie przemawiał. Nie wiadomo, za jakie zasługi, otrzymał on od Henryka Bruhla obozieństwo koronne (po Wielhorskim, 30 I 1762), order orła białego (3 VI11 1762), wreszcie województwo bełskie (20 III 1763) po sławnym z rozumu i intryg Antonim Potockim. Mieszkał w Krakowcu o kilka mil od Lwowa, gdzie z zamiłowaniem własnoręcznie uprawiał ogrody, zresztą bez zmysłu gospodarczego, bo oficjaliści okradali potulnego i rozrzutnego wojewodę niemiłosiernie, na co on ze łzami skarżył się poecie Fr. Karpińskiemu. Z żoną Ludwiką z Potockich, wojewodzianka poznańską, nie mógł sobie dać rady, więc zostawiał jej wolną rękę w polityce. Sam skończony oportunista, od początku bezkrólewia trzymał z Czartoryskimi i podpisał ich zbiorowe pismo do dworów wiedeńskiego i wersalskiego (IV 1764), głosował za stolnikiem Poniatowskim na czele bełżan, a na sejmie koronacyjnym wniósł projekt ustawy o tytule książęcym dla Poniatowskich. Figurował za to w komisji skarbowej koronnej i podpisał jej rachunki (1766). W pół roku potem kładł podpis pod konfederacją radomską (23 VI 1767), by wejść do delegacji traktatowej — i znów podpisać jej szkodliwe j niepopularne uchwały. Zaraz zresztą uzyskał pozwolenie na wojaż i po wybuchu konfederacji barskiej ulotnił się za węgierski kordon. Nie mogąc się doczekać końca zamieszek, przyjechał na r. 1770—1 do Gdańska. Tymczasem żona jego, namiętna fakcjantka i rzędziocha, kopała dołki pod Generalnością, wspierając kabały Wessla i Mniszcha przeciw biskupowi Krasińskiemu i opiekując się różnymi warchołami. Od końca r. 1772 jest C. poddanym cesarskim, od 1775 c. k. radcą tajnym, od 20 III 1782 hrabią i członkiem stanu magnatów, w r. 1783 marszałkiem w. kor. Galicji i Lodomerii. Aby się utrzymać na magnackim poziomie, zaopatruje biurokrację galicyjską w krzewy i zioła, wydaje szlachcie do spółki z dawnymi przyjaciółmi (J. Ossolińskim, Potockimi ii.) zaświadczenia heraldyczne, wchodzi w transakcje solne z Józefem II. Z Polską niezupełnie się rozstał, bo miał w niej jeszcze prócz tytułu wojewody starostwo rożnowskie w Kijowszczyźnie. Nie mogąc wybrnąć z długów, mimo dewastacji lasów Potocczyzny, przypomniał sobie o królu Stanisławie, polecił mu do trybunału brata, ręcząc, że będzie tam „sługą sług” królewskich, wreszcie jako „najnieszczęśliwszy obywatel Galicji” uzyskał pozwolenie na cesję województwa bełskiego, wprawdzie nie Mierowi, za którym prosił, ale M. Borchowi. „Uczciwszy uszy, był to kiedyś cetnar, teraz i funta nie waży”, powiedziała o nim pani Kossakowska. Zaproszono go jednak do owej trzydziestki notabli, która w kwietniu 1790 r. została wyznaczona przez związkowców galicyjskich celem przedłożenia Leopoldowi II statutu samorządowego. Ustawę majową przyjął C. radośnie i chciał zamanifestować swą radość, ale nie miał już na to sposobu.

Córka jedynaczka Anna, ur. 1764, piękna, bogata i starannie wychowana, cztery razy wstępowała w związki małżeńskie, zawsze z członkami najwyższej arystokracji: Józefem Sanguszką, Kazimierzem Nestorem Sapiehą, Kajet. Potockim star. urzędowskim, i Karolem Lotaryńskim d'Elboeuf et Lambesc.

Źródła:

Bartoszewicz w Enc. Org.; Złota Księga XXIV; Roepell, Das Interregnum, Wahl u. Kronung v. St. A. Poniatowski, P. 1892, 80; Kraushar, Ks. Repnin a Polska, 1393;Schnur Pepłowski, Z przeszłości Galicji, Lw. 1895, 25, 27, 97; Diariusze sejmów 1758 (W. 1937), 1761, 1762 (d. s.); Prochaska, Lauda wiszeńskie, AGZ XXIII; Hejnosz W., Lauda halickie, AGZ XXV; Waliszewski K., Listy K. Kossakowskiej, P. 1883; Listy C. do Stan, Augusta, B. Czart. 655, 696, 699, 732, 823.

Za: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 238-239.

Cetner Dominik z Czertwic (+ 1804), starosta stocki, pan na Husiatynie, Świrzu i Kniahiniczach, był synem Stanisława, star. szczurowieckiego. Wybierany posłem halickim na bezowocne sejmy r. 1752 (grodzieński), 1754, 1756 (wyjątkowo z wdztwa ruskiego), 1758,1760, ust w izbie nie otwierał; był też deputatem na trybunat r. 1760—1, za które to funkcje, jako „pro totalitate praw i dobra pospolitego pracujący”, polecany był łasce królewskiej i uzyskał dla swego Świrza po pożarze zwolnienie na 3 lata od podatków. Zasługiwał się na sejmikach halickich szefowi partii dworskiej, Jerzemu Mniszchowi, i pewno dla obrony swych stronników dał się wybrać do sądu kapturowego w bezkrólewiu (30 I 1764). Jako zamożny posesjonat razem z pięciu Potockimi wydał manifest przeciw uchwałom konwokacji 28 VII 1764 i wszedł jako konsyliarz do opozycyjnej konfederacji halickiej. W r. 1766 jako deputat na trybunał koronny, z radością powitał reakcję malkontentów przeciw Czartoryskim; figuruje kolejno wśród konsyliarzy konfederacji lokalnej ruskiej 27 V, halickiej 4 VI, potem generalnej radomskiej. Siedząc przeważnie we Lwowie, do konfederacji barskiej jawnie nie należał, ale Stanisławowi Augustowi zwycięstwa nad domem saskim nie darował: w chwili pierwszego rozbioru pisał o nim do Mniszcha: „Już ten... polski regnant zaprząta się układaniem projektów przyszłego absolutnego panowania. Pięknie nas swój własny rodak żywo dobija. Niejeden przeklina i przeklinać będzie moment urodzenia i wstąpienia jego na tron”. Czuł się zresztą w zakordonowym Lwowie gorzej, niż w Warszawie, „bo teraz monarchowie bardziej mają względy na... podły motłoch, jak na godną szlachtę” (1774). Przyjął jednak, już po przejściu pod panowanie austriackie, order św. Stanisława (1775), a w r. 1780 wyrobił sobie od Józefa 11 dziedziczny tytuł hrabiowski i godność magnata galicyjskiego.

Źródła:

Złota Księga XXIV; Diariusze sejmów 1752—60 r.; Hejnosz, Lauda halickie; Prochaska, Lauda wiszeńskie; Konopczyński, Polska w dobie wojny siedmioletniej, W. 1909—II, 2 t.; tenże, Geneza i ustanowienie Rady Nieustającej, Kr. 1917. Listy do Mniszcha w rkp. B. Czart. 3860 i n.

Za: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 238.