Grudzińska Rozalia

Kol. Palikrowy

Pow. Brody

Woj. Tarnopol.

Oświadczenie

Dnia 10 II 40 r. zostałam wywieziona wraz z moim mężem i dwoje dzieci do Archangielska, a dwoje dzieci zostało w Polsce, tak że nawet nie dali się nam pożegnać, gdy starszego syna posłałam do sąsiadów ażeby zobaczył co się tam dzieje, to zaraz milicjenery go zabrali i nie puścili go do tej pory dopóki nas nie zabrali. Powód wywiezienia mnie był, że byliśmy na kolonii i mieliśmy majątek w liczbie 12 ha. W czasie głosowania, gdy nie chcieliśmy iść to przyszli milicjenery z karabinami i pod przymusem nas zaprowadzili do świetlicy wyborczej i musieliśmy wrzucić kartkę poprzednio już napisaną, a gdy wrzuciliśmy do urny, wówczas nas zwolniono. Gdy byłam w Archangielsku, rejon Konosza, po raz drugi zmuszono nas do głosowania w r. 1941 i powiedzieli jeżeli nie będziemy głosować to wywiozą do łagrów. Jak jechaliśmy do Rosji to nawet nie dali wody, musieliśmy śnieg zgartywać z wagonów.  Przez drogę dawali nam śmierdzącej zupy tak, że nikt nie mógł ją jeść, gdy po dwunastu dniach jazdy przyjechaliśmy na posiołek Szenczuga, to zaraz na drugi dzień pognali nas w takie mrozy do roboty bez jedzenia.

Grudzińska Rozalia

Ankieta

w sprawie tzw. plebiscytu urządzonego przez sowieckie

władze okupacyjne w październiku 1939 roku.

1. Imię, nazwisko i zawód: Michał Orzeł, rolnik
2. Miejsce pobytu w październiku 1939 r.: Palikrowy, pow. Brody, w. tarnopolskie.
3. Wkroczenie Armii Czerwonej i objęcie władzy: Armia zachowywała się spokojnie z ludnością się nie stykała. Milicja została utworzona.
4. Zarządzenia władz sowieckich bezpośrednio po okupowaniu danej miejscowości (Represje wobec ludności, rewizje, aresztowania): Po przyjściu NKWD zaczęły się poszukiwania za bronią i aresztowania.
5. Agitacja przedwyborcza (sposoby agitacji, przymusowe zebrania i mittingi, sporządzanie spisów wyborców): Na zebranie zabierano ludzi w nocy gwałtem grożąc aresztowaniem, listy wyborców były już gotowe.
6. Organizacja wyborów (Skład komisji wyborczej oraz w jaki sposób i jakich kandydatów wysuwano do tzw. Zgromadzenia Zach. Ukrainy i Zach. Białorusi): Kandydat był z góry narzucony tylko na niego wolno było głosować i nie wolno było przekreślić gdyż inaczej groziło aresztowanie.
7. Jak odbywało się głosowanie: Było powiedziane, że od tej a tej godziny muszą wszyscy głosować, gdyż w przeciwnym razie zostaną aresztowani. Na sali wręczano kartkę z wydrukowanym już nazwiskiem kandydata którą wrzucano do stojącej na stole urny.

Ankieta

w sprawie tzw. plebiscytu urządzonego przez sowieckie

władze okupacyjne w październiku 1939 roku.

1. Imię, nazwisko i zawód: Jurczenko Stanisław, rolnik
2. Miejsce pobytu w październiku 1939 r.: Wieś Palikrowy, pow. Brody, woj. Tarnopol
3. Wkroczenie Armii Czerwonej i objęcie władzy: 18 października 1939
4. Zarządzenia władz sowieckich bezpośrednio po okupowaniu danej miejscowości (Represje wobec ludności, rewizje, aresztowania): Złożenie broni przez osadników Z.S. oraz przymusowe zebrania, aresztowanie urzędników państwowych.
5. Agitacja przedwyborcza (sposoby agitacji, przymusowe zebrania i mittingi, sporządzanie spisów wyborców): Wioskę podzielono na dziesiątki, na każdych dziesięć domów był przydzielony agitator, np. Żyd Szyjaguner, Gular Tomasz, Piątkowska Anna, Pasieka Michał codziennie wieczorem robili zebrania przedwyborcze, na których musieli być wszyscy obecni. Na mytyngu ogłoszono, że wszyscy od 18 lat muszą głosować. Spisy wyborców objęły wszystkich obywateli przymusowo.
6. Organizacja wyborów (Skład komisji wyborczej oraz w jaki sposób i jakich kandydatów wysuwano do tzw. Zgromadzenia Zach. Ukrainy i Zach. Białorusi): Kandydatów do Zgromadzenia Zach. Ukrainy wysunęli ukraińców i żydów ściganych przez władzę polską za komunizm.
7. Jak odbywało się głosowanie: Podczas głosowania zaufani komuniści miejscowi podpatrywali czy wyborcy nie skreślają kandydatów i takie osoby zapisywali. Niegłosujących aresztowano.

Jurczenko Stanisław

W sprawie tzw. plebiscytu urządzonego przez sowieckie władze okupacyjne w październiku 1939r.

Kielar Stanisław, pomocnik kucharza.

W październiku 1939 r. przebywałem w Podkamieniu koło Brodów. W tym czasie gdy Czerwona Armia wkroczyła do Podkamienia byłem tam obecny. Wojsko sowieckie głosiło, że idzie na pomoc Polakom i razem pójdą na spólnego wroga germańca. Po kilku dniach władze sowieckie zaczęły aresztować policję i wszystkich urzędników. Do władzy został powołany najgorszy element jaki się znajdował na danem terenie, który został wypuszczony z więzienia przez władze sowieckie. Ja mieszkałem w klasztorze ks. Dominikanów w Podkamieniu. Po tygodniu wkroczenia Czerwonej Armii w nocy wojsko sowieckie okrążyło z wszystkich stron klasztor i do wewnątrz klasztoru weszło 10 żołnierzy i 5 oficerów wszyscy z naganami w rękach celem przeprowadzenia rewizji. Po dokładnej rewizji wszystkich mieszkańców klasztoru, a było ich 30 osób zebrali ich razem na pierwszem piętrze gdzie dali im 3 cele jedno osobowe, przy drzwiach postawili wartę, która nie wypuszczała nikogo. Wojsko wkroczyło do klasztoru, otworzyło magazyny, piwnice i oborę szukając jakoby broni. Po paru godzinach zaczęto ładować zboże, mąkę, nierogaciznę i drób na wozy i wywozić w niewiadomem kierunku. Gdy im brakło w magazynach robili jakoby rewizje pod podłogą wyrywając deski i okna które także wywozili nie wiadomo dokąd. Mieszkańców klasztoru 3 dni nie ruszali po trzech dniach w nocy o godz. 23.00 weszli do celi i kolejno robili rewizje wyprowadzając pojedyńczo na pole pod bramę klasztoru. Gdy wszystkich zebrali jeszcze raz zrobili rewizje przy bramie i kolbami wypchali za bramę nie pozwalając żadnych rzeczy, nawet rzeczy kościelnych bez których ksiądz nie mógł odprawić nabożeństwa i głosić kazania. Wszyscy księża i zakonniki rozeszli się po całej parafji żyjąc na łasce wiernych chrześcian. W szkołach władze sowieckie zarządziły ażeby były zdięte wszystkie obrazy, natomiast zabronili rozpoczynać i kończyć naukę modlitwą, ale za to wprowadzili jedną godzinę codziennie wykładów przez nauczyciela sowieckiego na temat że Boga nie ma, a człowiek pochodzi od małpy. Miasto Podkamień było podzielone na rejony, na każdy rejon był milicjant, który miał zadanie dopilnować ażeby wszyscy ludzie uczęszczali na mitingi, mogła zostać tylko jedna osoba w mieszkaniu. Natomiast ci co nie uczęszczali na mitingi zostali aresztowani i wywiezieni w głąb Rosji, nie dając znaku życia. Warunki do życia były trudne, część sklepów władze sowieckie pozamykały towary wywieźli nie wiadomo dokąd, a część sama pozamykała, bo nie było żadnych hurtowni, nie było skąd wziąść towaru. Rubel sowiecki został zrównany z Polskim Złotem za który tylko można było dostać w koperatywie za kartkę, a kartkę mógł dostać ten, kto uczęszczał na mitingi i niczemu się nie sprzeciwiał. Na wyborach nie byłem spowodu, że listę wyborów sporządzili według starych list polskich, a ja nie byłem zarejestrowany , bo przybyłem do Podkamienia w czasie wojny. Natomiast na wyborach był mój brat Władysław, ks. Paweł, który mówił, że kandydaci byli nieznani, a których znali to ludzie wykolejeni zupełnie. Głosowanie odbyło się w ten sposób, że niemożliwe było coś tam wykreślić spowodu, że nie było żadnych  przyborów piśmiennych, oraz władza sowiecka N.K.W.D. bacznie obserwowała.

Kielar

Ankieta

w sprawie tzw. plebiscytu urządzonego przez sowieckie

władze okupacyjne w październiku 1939 roku.

1. Imię, nazwisko i zawód: Huzek Paweł, rolnik
2. Miejsce pobytu w październiku 1939 r.: w Wierzbowczyk, woj. Tarnopol, pow. Brody.
3. Wkroczenie Armii Czerwonej i objęcie władzy: Wkroczenie władz sowieckich odbyło się wraz z ostrymi starciami z W.P. po opuszczeniu terenów Polski przez wojska sowieckie zaczęły się tworzyć Komitety Wiejskie pod kierownictwem G.P.U. Do Komitetów Wiejskich byli powołani ludzie z elementu rekrutującego się z najniższych warstw społecznych, mających w Polsce jak najgorszą opinię u władz policyjnych i administracyjnych.
4. Zarządzenia władz sowieckich bezpośrednio po okupowaniu danej miejscowości (Represje wobec ludności, rewizje, aresztowania): W kilka dni po wkroczeniu Czerwonej Armii przyjechały oddziały, które rekwirowały od gospodarzy siano. Za siano nie płacono, a wydawano bony, które nie zostały pokryte. Przed akcją wyborczą aresztowano wielkiego działacza społecznego i patriotę polskiego narodowości ukraińskiej z zawodu rolnika, ojca księdza katolickiego, który przeciwstawił się władzom sowieckim. Rewizje w poszukiwaniu dokumentów antysowieckich w Związku Strzeleckim i u członków. Rozpoczęły się zebrania nawołujące do rozgrabienia większych gospodarstw rolnych. Jako jawne przeciwstawienie się władzom sowieckim zabili Polacy komendanta miejscowej milicji, za co zostały aresztowane osoby podejrzane o antysowiecką działalność.
5. Agitacja przedwyborcza (sposoby agitacji, przymusowe zebrania i mittingi, sporządzanie spisów wyborców): Przed wyborami kandydatów do Zgromadzenia Zach. Ukrainy organizowano zebrania pod przewodnictwem wysłanników G.P.U. w celu uświadomienia ludności o sposobach wyborów i konstytucji sowieckiej. Zebrania były przeprowadzane w odpowiednich rejonach z uwzględnieniem nazwisk mieszkańców. Nieobecność periodyczna na zebraniach pociągała za sobą aresztowania i konfiskatę majątku.
6. Organizacja wyborów (Skład komisji wyborczej oraz w jaki sposób i jakich kandydatów wysuwano do tzw. Zgromadzenia Zach. Ukrainy i Zach. Białorusi): komitet wyborczy składał się z trzech wysłanników G.P.U. oraz dwóch miejscowych delegatów z Komitetu Wiejskiego. Kandydat do Zgromadzenia Zach. Ukrainy był naznaczany przez organy sowieckie. Kandydat był opłacanym agitatorem komunistycznym w Polsce przez ZSRR podejrzany politycznie oraz więziony za akcję komunistyczno-wywrotową w Polsce.
7. Jak odbywało się głosowanie:  Głosowanie  było przymusowe w wypadku niegłosowania grożono więzieniem i obozem koncentracyjno-roboczym. Chorych i starców przywożono siłą do urny wyborczej. O przekreśleniu kandydata, który sam jeden figurował na kartach wyborczych, gdyż w oczach komisji brało się kartę ze stołu i wrzucano do urny, przy której stał jeden z członków komisji. Pobieranie i oddawanie głosów odbywało się w jednym pokoju przy współudziale całej komisji.

Grad Józef, zawód rolnik

W roku 1939 w październiku we wiosce Wierzbowczyk, pow. Brody, w. Tarnopol.

Armija Sowiecka wkroczyła dnia 19 września 1939 r., objęła władzę i wydała rozkaz i ustaliła milicję. Został wydany rozkaz do ludności cywilnej, kto ma jakąkolwiek broń palną, żeby odniósł do milicji. Także majątek i większe gospodarstwa, żeby ludzie rozdzielili między siebie. Nocami przyjeżdżali enkawudyści do gospodarstw zabierali gospodarza na milicję i przeprowadzali śledztwo, a natomiast w jego gospodarstwie przeprowadzali rewizję, jeśli co znaleźli to tego gospodarza czy też jego robotnika aresztowali i wywozili, tak że nikt nie wiedział gdzie i dokąd. Tak że ludność była nastraszona i roztargniona w domu nie nocowali, kryli się i na wiadomość, że jedzie enkawude uciekali.

Mitingi i agitacja przedwyborcza.

W niektóre dni czy też wieczory chodził po wiosce milicjant i wypędzał na miting czy też na jakieś zebranie. Na tych zebraniach ludność skarżyła się, że nie ma żadnych towarów bławatnych, czy też produktów żywnościowych i wiele innych towarów i narzędzi rolniczych. Odpowiadali sowieci na pytanie, że teraz nic nie dostaniecie, dopiero dostaniecie tedy jak dobrze przejdą wybory, będzie wszystkiego dużo i będzie wszystkim starczało.

Zbliża się dzień wyborów. Ludność jest przerażona, dlatego, bo kto się gdzie z kim spotka mówi, że po wiosce chodzi trzech enkawudzistów z milicjantem i pisarzem i spisują całą rodzinę numer za numerem i całą wioskę będą kolejnie spisywać. Mówią, że chyba będą wywozić całą wioskę na Sybir. Otóż oni sporządzali listę wyborców.

Głosowanie odbyło się dnia 27 czy też 28 października była niedziela ludność szła do kościoła. Niedaleko kościoła stoi milicjant z bronią w ręku i mówi do przechodnich, że dzisiaj nie ma nic w kościele, bo odbywają się wybory i że trzeba iść na głosowanie a nie do kościoła. Ludność z niechęcią szła na głosowanie, bo była zmuszana, sam stół wyglądał, bo było to w świetlicy byłego T.S.L. w końcu Sali stał stół za którym siedziało trzech enkawudzistów, w bok stołu stał milicjant z bojciem i obaj z bronią w ręku ludność przychodziła i zabierała głosy i przychodziła za zasłonę, która była z kocy, za któremi stała skrzynka głosów, obok niej siedział przedstawiciel wioski. Kandydat, który zabrał głos ze stołu szedł do skrzynki i tam jeśli chciał to skreślał i wrzucał do skrzynki.

Przedstawiciel pisał, kto co rzucił i kto co skreślił. Po ludzi chorych zajeżdżali maszynami i przywozli na miejsce głosowania.

Po wyborach ludzi, których przedstawiciel miał zapisanych byli podejrzeni, aresztowano danie osoby kilka dni po wyborach.

Grad Józef

Ankieta

w sprawie tzw. plebiscytu urządzonego przez sowieckie

władze okupacyjne w październiku 1939 roku.

Imię, nazwisko i zawód: Bakaj Julian, krawiec

Miejsce pobytu w październiku 1939 r.: pow. Brody, wieś Czernice

Masowe aresztowania wśród urzędników prywatnych, państwowych, policji, itd. – a nawet bez powodu. Głosowanie odbywało się pod przymusem, upornych odprowadzała milicja. Młodzież komunistyczną (szczególnie żydów) używano jako agitatorów. Jeden agitator miał do obrobienia kilkanaście osób. Przychodzili o każdej porze dnia i nocy nie zważając na zamknięte drzwi. Przed każdym zebraniem lub mityngiem prośbami i groźbami zmuszali do uczestnictwa. Do wyborów spisywali bez wyjątku wszystkich od 18 lat. Niektórych zapisywano po kilka razy.

Komisja wyborcza składał się ze starych polskich kryminalistów mających za sobą więzienia polskie.

Kandydatów nie podawano – głosowano na wyznaczonego kandydata (najczęściej nikt go nie znał). Trzeba było wrzucić kartkę w kopercie do urny. Na […] lepiej i nie oglądaj.

Chorych zmuszano siłą do pójścia na głosowanie.

Bakaj

Józef Jabłoński – rolnik

Markpol, gm. Pieniaki, woj. Tarnopol.

27 września 1939 r.

Po wkroczeniu wojsk sow. Oświadczyli ludności, że Polski już nie będzie, z tą chwilą jesteście obywatelami sowieckimi. Nastąpiły aresztowania jedynie policji, masowe aresztowania oraz wywózki do więzień nastąpiło w miesiącu lutym 1940 r.

Mitingi oraz zebrania przymusowe odbywały się codziennie (dzień i noc) przez nasłanych agitatorów, którzy wmawiali ludności o ich oswobodzeniu od pańskiego pańszczyźnianego jarzma. Władze sowieckie wyznaczyły spośród mieszkańców wsi dziesiętników (na dziesięć chałup jednego), którzy odpowiedzialni byli za przybycie na wszystkie mitingi i zebrania wszystkich rodzin bez względu na wiek i płeć.

Wybory odbywały się w budynku szkolnym z którego usunięto krzyż wiszący na ścianie w miejsce którego powieszono portrety Stalina, Lenina i gwiazdę. Komisja wyborcza składał się z obywateli narodowości ukraińskiej i ludzi mi nieznanych – prawdopodobnie przyjezdnych z Rosji. Wybory były przymusowe od lar 18 do najstarszego bez względu na stan zdrowia (ślepi, głusi i niemi).

Kandydatów do tzw. Zgromadzenia Zachodniej Ukrainy wysuwano spośród mieszanej ludności ukraińców i rusinów. Jeżeli głosujący miał do wysuniętego kandydata pewne zastrzeżenia, został natychmiast aresztowany, po którym ślad zaginął. Do chorych, względnie kobiet mających małe dzieci przyjeżdżano do mieszkań ze skrzynką, gdzie oddawali swój głos na miejscu, nie wiedząc na kogo i na co, bojąc się zapytać ze względu na aresztowanie.

Jabłoński Józef

Ankieta

w sprawie tzw. plebiscytu urządzonego przez sowieckie

władze okupacyjne w październiku 1939 roku.

1. Imię, nazwisko i zawód: Fyryński [?] Walerian, przed. prywatny
2. Miejsce pobytu w październiku 1939 r.:  gromada Czepiele, gmina Pieniaki, pow. Brody
3. Wkroczenie Armii Czerwonej i objęcie władzy: październik 1939
4. Zarządzenia władz sowieckich bezpośrednio po okupowaniu danej miejscowości (Represje wobec ludności, rewizje, aresztowania): oddanie władzy w ręce komitetów kom. (4 gromadzkie i gminne). Wyszukanie sobie ludzi o kryminalnej przeszłości a oddanych władzom sowieckim. Zaaresztowanie ludzi nieprzychylnych komunizmowi.
5. Agitacja przedwyborcza (sposoby agitacji, przymusowe zebrania i mittingi, sporządzanie spisów wyborców): Zniesienie prawa własności gromady Czepiele
6. Organizacja wyborów (Skład komisji wyborczej oraz w jaki sposób i jakich kandydatów wysuwano do tzw. Zgromadzenia Zach. Ukrainy i Zach. Białorusi): Delegat był Ukrainiec z gromady Żukawiec, powiat Złoczów – (potem pow. Brody), nazwiska nie pamiętam
7. Jak odbywało się głosowanie: Z gromady Czepiele do głosowania była dobrowolnie mała część mieszkańców, około 10%, 50% przywieziono milicją do głosowania, a reszta nie głosowała. Ja zostałem uświadomiony przez milicjanta, że mam się z […] zgłosić do głosowania w lokalu wyborczym otrzymałem blankiet z wypisanem nazwiskiem delegata Ukraińca z Żukawca i kazano mi to oddać. Innych blankietów nie było.