MAREK MIŁAWICKI
„BYJ LACHA, DE TILKY ZŁOWYSZ!"
MORD LUDNOŚCI POLSKIEJ PRZEZ UKRAINSKICH
NACJONALISTÓW W PODKAMIENIU I OKOLICY
W DNIACH 11—16 MARCA 1944 R.

 
Celem niniejszego artykułu jest przyjrzenie się wydarzeniom, które w marcu 1944 r. miały miejsce w Podkamieniu i w tamtejszym klasztorze dominikańskim, stojącym na tzw. Górze Różańcowej.W dniach 11—16 marca doszło tam do jednej z największych eksterminacji ludności polskiej przez ukraińskich nacjonalistów na terenie Galicji Wschodniej.
Użyty W tytule cytat pochodzi ze wspomnień Wasyla Stanisławiwa, byłego banderowca (działającego pod pseudonimem Jura Makuch), pierwotnie wydanych w Minneapolis (USA) w 1997 r., a potem w Krzemieńcu w roku 2002. Co ciekawe, wspomnienia te zostały opatrzone wstępem Maksyma Skorupskiego (ps. „Maks”), który brał udział w mordzie Pólaków w Podkamieniu w marcu 1944 r. O nim jeszcze będzie mowa. Tutaj należy podkreślić, że ów „Maks” wielokrotnie pojawia się w tych wspomnieniach, autor razem z nim nie tylko walczył z partyzantką sowiecką na Wołyniu, ale również brał udział w napadach na ludność polska. Mordy na Polakach miały być — podkreślał — odwetem za palenie przez nich wiosek ukraińskich.

Dalszy ciąg atrykułu o objętości 64 stron w pliku PDF [wielkość pliku 55 MB] do pobrania ze strony: https://www.researchgate.net. Należy wybrać w górnym prawym rogu opcję Download full-text PDF.

Jadąc z Brodów w kierunku południowo-wschodnim, już wkrótce po opuszczeniu miasta dostrzegamy na widnokręgu sylwetę jakby jakiegoś zamku z wieżycą. To klasztor podkamieński, jeden z najstarszych w kraju, słynny z cudownego obrazu Bogarodzicy, a ciekawy ze względu na swój obronny charakter, który w znacznej części dotąd zatrzymał.

Bardzo spodobał nam się pomysł Koła Przyjaciół Brodów, którzy zbierają zdjęcia nagrobków Brodzian zmarłych poza swoją Małą Ojczyzną. Chcemy ten pomysł przenieść na łamy naszej strony. Proponujemy, żebyście nadsyłali nam zdjęcia nagrobków Podkamienian, którzy zmarli już po wysiedleniach w 1945 r. Chcemy w ten sposób oddać im hołd i zachować o nich pamięć dla przyszłych pokoleń.

Do zdjęć proszę koniecznie dołączyć krótki opis zawierający:

- imię i nazwisko osoby zmarłej (w przypadku mężatek koniecznie nazwisko panieńskie!);

- daty urodzenia i śmierci;

- imiona rodziców;

- miejscowość i nazwę cmentarza, gdzie znajduje się grób.

Całość udostępniona będzie wszystkim w osobnym albumie. Zdjęcia proszę nadsyłać na adres mailowy - admin@podkamien.pl.

Link do albumu - http://www.podkamien.pl/photogallery.php?album_id=78

Dziękujemy

1800

Z woli pana Boga w Trójcy świętej Jedynego i rozkazu Przełożonych począłem spisywać kronikę ubożuchną klasztoru podkamienieckiego. Każdy bez wątpienia przyzna, że położenie klasztoru zbyt odległe od miejsc, w których sprawy publiczne toczyły się, nie mogło dostarczyć obfitego wątku do skreślenia ciekawych wiadomości, któryby pobożnego pielgrzyma zając potrafiły. To też ograniczając się na wypadkach miejscowych, opowiadanie moje w tych ramach szczupłych zawarłem.

Od samego brzasku wieku dziewiętnastego cała prawie Europa znużona po krwawych zajściach, które gorączkowe usposobienie ludów obałamuconych wywołały, pragnęła wypoczynku. Jeżeli tedy wszędzie pozorne przynajmniej nastąpiło wytchnienie, toć i w Podkamieniu nie mogło być gwarno, - i tu spokój panował. Ojcowie bardziej, niż kiedy Kościoła pilnowali. Spełniali wzorowo obowiązki szlachetnego powołania swego wystawnem szerzeniem chwały Najwyższego i niezmordowaną pracą około zbawienia dusz sobie powierzonych. Niezaniedbywali też pielęgnowania latorośli zakonnych, które w tutejszym Nowicyacie zaszczepione wydać miały błogie owoce dla sławy zakonu. Stan zaś Ojców tu mieszkających był następujący: O. Mikołaj Bylina przeor i prowincjał, O. Marceli Kucharski podprzeor, O. Maciej Switecki prokurator, O. Józef Jagniejski, O. Placyd Smoszarski, O. Anioł Odyniec, O. Kandyd Jaroszewicz, O. Czesław Radgowski, O. Antoni Morze syndyk, O. Wacław Raupryk, O. Aloizy Oleśniewicz, O. Jakób Gruszewicz, O. Marjan Boskiewicz, O. Jacek Pawulski, O. Karol Bahrynowski, O. Franciszek Grygier, O. Eduard Hasse, O. Joachim Rostkowski. Bracia: Felicyan Jachołkowski syndyk Ponikowicy, B. Gerwazy, B. Jakób Smulski, B. Bonifacy Pluciński, B. Ferdynand Mierzejewski syndyk Zarudzia, B. Markolin Kosciewicz, B. Stanisław, B. Leon, B. Fabjan Tomaszewski. Nowicyusze: Czesław i Erazm.

Mieszkali tu także dwaj Księża świeccy: Felicyan Rybicki i Ignacy Tyborowski. Był też Stanisław Filipowski na dewocyi płacąc za swe utrzymanie klasztorowi 200 Złpols. rocznie.

Przy końcu roku ukończono restaurację Kolumny Ledóchowskiego obok Kościoła, którą burza obaliwszy zupełnie zniszczyła, a za tem wyjąwszy statuę Najśw. Maryi Panny, jest to dzieło wieku dziewiętnastego wcale kształtnie wykonane.

Chcesz wiedzieć co było dalej? Wspomóż Nas w przepisaniu kroniki klasztoru w Podkamieniu!

Ruszyła akcja przepisywania "Kroniki klasztoru ww. oo. dominikanów w Podkamieniu" napisanej przez ks. Sadoka Barącza. Do przepisania mamy 270 plików opisujących losy klasztoru w Podkamienu w latach 1800-1892. Gdyby ktoś jeszcze był chętny to proszę o sygnał.

Sprostowanie

W numerze 44 (1487) tygodnika powiatu wołowskiego Kurier Gmin z 31 października bieżącego roku ukazał się artykuł redaktora Wojciecha Orłowskiego pod tytułem Poświęcono pomnik w Palikrowach. Chciałbym się, jako członek Kresowego Stowarzyszenia "Podkamień" odnieść do treści owego artykułu celem sprostowania i doprecyzowania pewnych informacji.

Z bliżej niewiadomego powodu autor pominął informację, że pomnik w Palikrowach stanął w efekcie wieloletnich starań mieszkańca Wołowa, Henryka Bajewicza, prezesa Kresowego Stowarzyszenia "Podkamień". To on wydeptywał ścieżki i odwiedzał liczne gabinety urzędników, tak w kraju jak i za granicą. Gdyby nie jego upór i chęć doprowadzenia sprawy upamiętnienia pomordowanych pomnik zapewne nigdy by nie powstał. Stowarzyszenie dysponuje pełną i szeroką dokumentacją dotyczącą mozolnego procesu powstawania pomnika. To Henryk Bajewicz, nawet kilka razy w roku, na własny, a nie samorządowy koszt odwiedzał Palikrowy, aby na miejscu zobaczyć jak przebiegają prace. Biorąc pod uwagę jego zaangażowanie przy procesie powstawania tego upamiętnienia, niesprawiedliwym i krzywdzącym wydaje się niewymienienie jego nazwiska w artykule.

Treść artykułu sugeruje udział w całym przedsięwzięciu burmistrza Wołowa, pana Dariusza Chmury, tymczasem na żadnym etapie powstawania pomnika nie brał on w tym udziału. Przypisanie sobie czyichś zasług jest niesmaczne. Jak rozumiem zadziałała tu zasada, że sukces ma wielu ojców, tylko porażka jest sierotą. Mam nadzieję, że władze Wołowa sprostują ten fragment tego kuriozalnego artykułu.

Ponadto nieprawdziwa jest informacja o finansowym udziale w przedsięwzięciu jakiegokolwiek oddziału IPN. Żadna instytucja ani państwowa ani samorządowa nie dofinansowała pomnika.

Nie wiem dlaczego autor nie wspomniał, że i owszem pomnik odsłonięto, ale do dziś nie ma na nim nazwiska ani jednej ofiary.

Użycie w artykule dwóch zdjęć autorstwa p. Henryka Bajewicza, bez wskazania kto je wykonał jest oburzające. Uczciwość dziennikarska nakazuje, aby przynajmniej drobną czcionką wskazać autora fotografii.

Do tego wszystkiego używanie w leadzie artykułu terminu Galicja Wschodnia świadczy o braku znajomości terminologii stosowanej w okresie II Rzeczpospolitej. Prawidłowa nazwa tego regionu to oczywiście Małopolska Wschodnia.

Liczę na to, że w najbliższym numerze redaktor Wojciech Orłowski odniesie się do całości i zamieści niezbędne sprostowania.

W imieniu Kresowego Stowarzyszenia "Podkamień"

Krystian Takuridis

Podkamień, czyli jak dawniej nazywano Podkamienie, liche dziś żydami przepełnione miasteczko w obwodzie złoczowskim, leży blisko źródeł Ikwy, na ogromnej górze panującej nad okiem niezmierzoną płaszczyzną rozciągającą się na wszystkie strony. Góra ta sterczy dwoma wyżynami skalistemi, z których jedna nagą tylko ścianą jakby kością olbrzymią, panuje nad całą okolicą, a na drugiej obszerniejszej wznosi się klasztor OO. Dominikanów z wspaniałym kościołem, mnogiemi zabudowaniami, kaplicami, ułamkami starych murów i ogrodem obszernym, który przez czas i pracę staranną jeden bok skalistej posady pokrył bujną roślinnością. Z okien klasztoru rozściela się przed okiem widok najobszerniejszy, jaki kiedy oko wędrowca razem zdybać może; granice bowiem dalekiego [...] >>Czytaj więcej...<<